ACHTERGROND

Wees alert op de ontwikkeling van een delier en pas delierpreventieve maatregelen of interventie toe bij cliënten met risicofactoren voor een delier, zoals:

• bestaande verminderde cognitie

• zintuiglijke beperking

• hoge leeftijd

• fysieke beperking

• ernstige ziekte

• voorgeschiedenis van overmatig alcoholgebruik

• infectie

• medicatie met anticholinergische eigenschappen of opioïden (11).

Heb bij cliënten met een verhoogd delierrisico oog voor interventies gericht op beïnvloedbare risicofactoren, zoals:

• het behandelen van een infectie;

• het stoppen van medicatie met anticholinerge eigenschappen;

• het stoppen van bepaalde typen opioïden (zoals: pethidine) en indien toch noodzakelijk overwegen om deze om te zetten in relatief beschermende opioïden (zoals: hydromorfine en fentanyl) (11,23).

Delier en stil delier - wat is het? 

Een delier is een toestandsbeeld dat in korte tijd ontstaat (uren tot dagen), waarbij het bewustzijn wisselend gestoord is en de cliënt vaak verward is. Daarnaast bestaat onrust (hyperactief delier) of apathie en verlies van initiatief (stil delier). Er is altijd sprake van stoornissen in aandacht, denken en concentratie met daarbij vaak hallucinaties en/of wanen. Een delier treedt altijd op in het kader van een onderliggend somatisch lijden en vertoont een wisselend beloop. Vaak zijn de symptomen 's nachts ernstiger dan overdag (28). 

Epidemiologie 

Een delier komt voor bij 25-45% van de cliënten met kanker die worden opgenomen in een ziekenhuis of hospice en bij 40-90% van de terminale cliënten, meestal in een betrekkelijk stille vorm. Bij 22-50% blijven de symptomen onopgemerkt. In ongeveer 20% van de gevallen is er echter sprake van een ernstig onrustig delier (29).  

Verloop en klachten

Stil delier wordt vaak niet of laat herkend en de prognose is slechter dan bij een geagiteerd delier. Psychotische klachten, angst en lijden komen bij een stil delier even vaak voor als bij een geagiteerd delier (30).

Behandeling

De richtlijn van het NHG en de multidisciplinaire richtlijn van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie verschillen in hun advies over de medicamenteuze behandeling van stil delier. In onderzoeken naar de werking van antipsychotica werd tot nu toe geen onderscheid gemaakt tussen verschillende types delier. Antipsychotica dienen bij een cliënt met een stil delier slechts overwogen te worden wanneer alle niet-medicamenteuze opties geprobeerd zijn, er geen evidente en oplosbare oorzaak voor het delier gevonden wordt en de cliënt zichtbaar lijdt onder de psychotische klachten (30).